هرآنچه که باید در مورد تبانی در فوتبال دانست؛ نتیجه تبانی، تکرار و تغییر یا فقط محرومیت؟
امروزه بحث تبانی فوتبال و شرط‌بندی داغ شده است و سؤالاتی پیرامون تبانی، ارتباط تبانی و شرط‌بندی، راه‌های اثبات آن و همچنین نتیجه اثبات تبانی مطرح گردیده است.
بنابراین موسسه حقوقی داوری بین المللی کاراندیش داتا پیرامون این سوالات پاسخ‌هایی ارائه کرده است.
پاسخ به سؤالات تبانی فوتبال
در پاسخ به این سؤالات، اظهارنظرهای حقوقی زیادی توسط حقوقدان‌های حاضر در فوتبال بیان گردیده است. جامعه فوتبالی ما در میان این اظهارنظرهای متعدد سردرگم شده و نمی‌دانند که کدام نظر منطبق بر اصول حقوقی و مقررات حقوق فوتبال است. در این متن مطابق مقررات فیفا، فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی ایران و همچنین رویه دیوان حکمیت ورزش به این سؤالات می‌پردازیم.
تبانی در فوتبال
تبانی در فوتبال ایران در ماده ۷۳ مقررات انضباطی فدراسیون فوتبال ایران با عنوان «سلامت مسابقات، تبانی» معرفی‌شده و مجازات‌های این عمل در این ماده درج‌شده است. این ماده برگرفته از ماده ۶۹ مقررات انضباطی فیفا است. در هیچ‌یک از مقررات فیفا و فدراسیون ما این عبارت تعریف‌نشده است و تنها مصادیقی از آن بیان گردیده‌اند. این عدم تعریف به این معناست که رکن قضایی رسیدگی‌کننده بتواند بر اساس اوضاع‌واحوال هر پرونده به احراز آن بپردازد.
رویه دیوان حکمیت ورزش به‌خوبی این واژه را تعریف نموده است. در رأی شماره ۵۱۷۳ دیوان حکمیت ورزش، عبارت “تبانی” موجود در ماده ۶۹ مقررات انضباطی فیفا را شامل تمام اقدامات عمدی است که به‌منظور دست‌کاری درنتیجه بازی و طرح‌ریزی‌شده به‌صورت مخفی می‌شود، دانسته‌اند و داوران دیوان به‌وضوح عنوان نموده‌اند که مهم نیست این اقدامات به‌تنهایی یا با مشارکت دیگری باشد.
شاید عده‌ای ایراد وارد کنند که شرط‌بندی با تبانی مغایرت دارد اما این ایراد با نظر به رأی شماره ۵۱۷۳ دیوان حکمیت ورزش به‌راحتی قابل رد هست. در این رأی داوران یکی از راه‌های اثبات تبانی را نظارت بر سایت‌های شرط‌بندی عنوان کرده‌اند که مشخص است شرط‌بندی که منجر به سوء رفتار بازیکن گردد ذیل تبانی مطرح می‌شود و مانعی وجود ندارد.
این اقدامات می‌تواند توافق دو بازیکن، بازیکن و مربی، دو باشگاه، بازیکن و واسطه، بازیکن و باشگاه، بازیکن و یک فعال شرط‌بندی و … یا حتی اقدام بازیکن برای منافع شخصی و به‌تنهایی باشد و اصلاً مهم نیست که در این فرض باشگاه مقابل دخالت داشته باشد.
مطابق رأی فوق‌الذکر برای محروم کردن اشخاص بر اساس ماده ۶۹ مقررات انضباطی فیفا، وجود دو شرط الزامی است:
- وجود تبانی
- تغییر نتیجه بازی بر اساس اقدام غیرورزشی
اثبات تبانی
اثبات تبانی با توجه به اینکه باظرافت خاصی صورت می‌گیرد و مرتکبین کاملاً حرفه‌ای سعی می‌کنند رد پایی از خود به‌جا نگذارند، دشوار است. مطابق اصول حقوقی و مقررات فیفا و فدراسیون ما ، بار اثبات این امر بر عهده مدعی و همچنین بر عهده رکن قضایی رسیدگی‌کننده است. رکن قضایی می‌تواند بر اساس مستندات و مدارک یا همچنین نظریه کارشناسان و یا هر دلیل قوی دیگری این امر را احراز نماید.
اثبات اینکه یک بازیکن با اعمال خود به‌صورت غیراخلاقی بر نتیجه بازی تأثیر گذاشته باشد از طریق قرائن و امارات امکان‌پذیر است، برای مثال فعالیت‌های مشکوک و غیرقانونی در سایت‌های شرط‌بندی در رابطه با بازی موردنظر در پرونده که مرتبط با رفتار فرد موردنظر باشد.
نتیجه تبانی
در بند ۳ ماده ۷۳ مقررات انضباطی فدراسیون ما آمده است: « اگر بعد از خاتمه لیگ ، ادعایی مبنی بر تبانی مطرح شود این موضوع نمی‌تواند منجر به تغییر نتایج شود و مسابقه مذکور هم تکرار نخواهد شد اما سایر مجازات‌ها قابل‌اعمال هستند.» مطابق این ماده می‌توانیم نتیجه بگیریم (مفهوم مخالف)، درصورتی‌که ادعای مربوط به تبانی پیش از خاتمه لیگ مطرح شود، تکرار مسابقه یا تغییر نتیجه در صورت اثبات تبانی امکان‌پذیر است.
همچنین در این متن، لفظ تبانی به‌تنهایی به‌کاررفته است و در هیچ جا این لفظ مقید به مشارکت تیم مقابل نشده است (لفظ عام) .
برای مثال اگر در این بند یا سایر بندها ذکر می‌شد تغییر نتیجه منوط است به همکاری تیم مقابل با بازیکن خاطی یا دخالت باشگاه مقابل، در آن هنگام باشگاه مقابل می‌توانست به این مطلب استناد کند.
شاید عده ای به این مطلب اعتراض کنند که تیمی که هیچ دخالتی نداشته است نباید امتیاز از دست بدهد.
در جواب باید بگویم که این تغییر نتیجه برای حفظ سلامت مسابقات است و در واقع از باشگاه مقابل، چیزی که محق نبوده است را مسترد می کنند نه چیزی را که محق به آن بوده است و کاملا منطبق بر اصول حقوقی و اصل انصاف است. زمانی که باشگاه به دلیل اقدامات بازیکن تیم مقابل پیروز می شود، در واقع این پیروزی بر اساس شایستگی خودش نبوده و محق به آن سه امتیاز نیست.
اگر این باشگاه دخالت داشته باشد، علاوه بر تغییر نتیجه، قطعا با محرومیت و محکومیت مواجه خواهد گردید و این تمایز بین دخالت و عدم دخالت باید بر قرار گردد.
جمع‌بندی
مطابق تعریف لازم الاتباع دیوان حکمیت ورزش برای ارکان قضایی فدراسیون ما، بدیهی است درصورتی‌که بازیکنی به دلیل منافعی در شرط‌بندی، در مسابقه اقداماتی انجام دهد و آن اقدامات منجر به شکست تیم خودی شود، حتی بدون مشارکت تیم مقابل، این عمل مصداق تبانی مذکور در مقررات فیفا و فدراسیون ما هست.
درنهایت باوجود بند ۳ماده ۷۳ مقررات انضباطی فدراسیون ما، در صورت رعایت مهلت مشخص‌شده و اثبات تبانی، رکن قضایی باید مطابق این بند و بدون توجه به دخالت باشگاه مقابل، حکم به تکرار یا تغییر نتیجه بدهد. با توجه به اینکه تکرار مسابقه و تغییر نتیجه در کنار یکدیگر به‌کاررفته‌اند، می‌توان آن‌ها را هم‌ردیف هم قرار داد اما چنین تفسیری مخالف انصاف است و بهتر است در صورت عدم دخالت مستقیم و غیرمستقیم باشگاه مقابل، تکرار مسابقه مورد حکم قرار بگیرد.
البته در حقوق داخلی ما، تبانی نیاز به حداقل دو شخص دارد و بر اساس آن عده‌ای از حقوقدانان بر این باور هستند، زمانی که باشگاه مقابل دخالتی نداشته است لذا تبانی صورت نپذیرفته است، در پاسخ باید توجه این عزیزان را به رویه موجود دیوان حکمیت ورزش جلب کنیم و سپس در پرتو این تعریف با توجه به سایر مقررات به نتیجه مذکور برسیم.
برای اطلاعات بیشتر روی عناوین زیر کلیک کنید:
- حقوق ورزش
- حقوق ورزش در ایران
- دیوان داوری ورزش
- حقوق بین المللی ورزش
- قانون فیر پلی مالی یوفا
- فدراسیون بین المللی فوتبال (فیفا)
- قرارداد پر حرف و حدیث استراماچونی
- چرا تعریف فیفا از “ملیت” باعث سردرگمی می شود
رسول باختر / حقوقدان